भोंदूगिरी आणि पाखंडवादावर आपल्या सत्यशोधकी विचाराने प्रहार करणारे लेखक, चित्रलेखा आणि विवेक साप्ताहिकाचे संपादक, परखड व्याख्याते ज्ञानेश महाराज हे नाट्यकर्मीच नव्हे तर विद्रोही विचारवंत आहेत याउलट आपल्याकडील तथाकथित नाट्यकर्मी आणि विद्वान म्हणून मिरवणारे आणि त्यांचे पाठीराखे लोक काहीच बोलत नाहीत अशांना नाट्यकर्मी म्हणण्यापेक्षा नाटकी कुर्मी म्हटलेलं यथार्थ असेल.

आजूबाजूला घडत असलेल्या चुकीच्या गोष्टींवर बोलण आणि प्रबोधन करण्याचं काम करणारे, स्पर्धा परीक्षांची तयारी करून घेणारे स्पर्धा परीक्षा मार्गदर्शक नितेश कराडे मास्तर हे खरे मास्तर आपल्याकडेही स्वतःला मास्तर म्हणून घेणारे स्वप्न विकणारे व्याख्याते आहेत पण ते चुकीच्या गोष्टीवर भाष्य करून कधीच विद्रोहाचा पेन किंवा माईक हातात घेत नाहीत...

 गर्दीत गारद्यांच्या सामील रामशास्त्री...

आज सकाळी घराबाहेर पडताना मी घड्याळाकडे पाहिलं अजून दहाला दहा मिनिटं शिल्लक होती म्हणून वृत्तपत्र चाळत होतो तेव्हा सुप्रसिद्ध कवी, गझलसम्राट सुरेश भट यांच्या गजलीतला शेर सहजच आठवला त्यात ते म्हणतात.

"गर्दीत गारद्यांच्या सामील रामशास्त्री

मेल्याविन मढ्याला आता उपाव नाही.."

या निमित्ताने गझलीतील आनंद /अस्वस्थता जाणून घेऊ या..

गर्दीत गारद्यांच्या सामील रामशास्त्री.

अद्यापही सुऱ्याला माझा सराव नाही

अद्यापही पुरेसा हा खोल घाव नाही

येथे पिसून माझे काळीज बैसलो मी

आता भल्याभल्यांच्या हातात डाव नाही

जी काल पेटली ती वस्ती मुजोर होती

गावात सज्जनांच्या आता उठाव नाही

गर्दीत गारद्यांच्या सामील रामशास्त्री

मेल्याविना मढ्याला आता उपाव नाही

उच्चारणार नाही कोणीच शापवाणी

तैसा ऋषीमुनींचा लेखी ठराव नाही

साध्याच माणसांचा एल्गार येत आहे

हा थोर गांडुळांचा भोंदू जमाव नाही

ओठी तुझ्या न आले अद्याप नाव माझे 

अन ओठ शोधण्याचा माझा स्वभाव नाही

- गझल सम्राट सुरेश भट.

मुलांना खेळण्यासाठी ओपन स्पेस हव्यात.

Image courtesy Lokmat

"धर्म ही अफूची गोळी आहे" असं सांगणाऱ्या जगप्रसिद्ध विचारवंत,तत्त्वज्ञ, लेखक, सामाजिक सिद्धांतकार आणि अर्थशास्त्रज्ञ कार्ल मार्क्सची आठवण व्हावी असे प्रसंग सातत्याने घडत असतातच. 

दुसऱ्याच्या जागेत अतिक्रमण करणे, आपल्या न्याय हक्कासाठी लढणाऱ्यांच्या घरांवर दगडफेक करणे, लहान बालकांचा अधिकार नाकारणे हा कुठल्या धर्माचा भाग असू शकतो? खरं पाहता असे वागणे हाच मुळी एक अधर्म आहे ,जो देवालाही कदापि मान्य होऊ शकत नाही. सदर लेख हा ब्रेन वॉश करण्यासाठी नसून मुळातच ब्रेन असण्याची किंवा नसण्याची मीमांसा करणारा आहे...

माझ्या 'अस्वस्थ जगण्याच्या डायरी'तून...

मुलांना खेळण्यासाठी ओपन स्पेस हव्यात. कारण मैदानी खेळ हे आपल्या सामाजिक आणि राष्ट्रीय आरोग्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत.

नैसर्गिक संकटात,आपत्कालीन परिस्थितीत ओपन स्पेस मोकळ्या असल्यास उपयोगी ठरतात. याखेरीज ओपन स्पेस आणि मोफत खेळाच्या मैदानांचा उपयोग मुलांच्या शारीरिक,बौद्धिक आणि मानसिक वाढीसाठी महत्त्वाचा आहे, अन्यथा ही मुलं चौका चौकातील कट्ट्यांवर टवाळक्या करताना दिसू शकतात किंवा मोबाईल मध्ये आर्थिक आमिष दाखवणारे तसेच मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यास बाधक खेळ खेळू शकतात.

ओपन स्पेसचा उपयोग समाजातील प्रत्येक घटकासाठी एक बाग म्हणून आणि मुलांसाठी खेळण्याचे ठिकाण म्हणून असले पाहिजे कारण खाजगी जागेत क्वचितच कोणी मुलांना मोफत खेळू देईल,काही ठिकाणी तासांवर पैसे देऊन खेळण्याची सोय आहे असे असले तरी मुलांच्या खेळण्याच्या हक्काच्या जागेवर जर इतर कुठलाही प्रकारच काही उभारल जात असेल तर मग मुलांनी कुठे खेळायला जावे? कारण खिशात पैसे नसताना देखील मैदानावर घाम गाळता आला पाहिजे म्हणजे शारीरिक आरोग्य चांगले राहील आणि मैदानावरील सांघिक खेळामुळे संघभावनाही वाढीस लागेल.तुमच्या परिसरातील ओपन स्पेस फक्त मुलांना खेळण्यासाठी आणि गरज़ वाटल्यास शांतपणे अभ्यासासाठी पूर्णवेळ उपलब्ध आहेत का ?

- शैलेश शिरसाठ.

धर्म ही अफूची गोळी आहे असं सांगणाऱ्या जगप्रसिद्ध विचारवंत,तत्त्वज्ञ, लेखक, सामाजिक सिद्धांतकार आणि अर्थशास्त्रज्ञ कार्ल मार्क्सची आठवण व्हावी असे प्रसंग सातत्याने घडत असतातच. दुसऱ्याच्या जागेत अतिक्रमण करणे, आपल्या न्याय हक्कासाठी लढणाऱ्यांच्या घरांवर दगडफेक करणे, लहान बालकांचा अधिकार नाकारणे कुठल्या धर्माचा भाग असू शकतो? खरं पाहता असे वागणे हाच मुळी एक अधर्म आहे जो देवालाही कदापि मान्य होऊ शकत नाही. सदर लेख हा ब्रेन वॉश करण्यासाठी नसून मुळातच ब्रेनच्या असण्याची किंवा नसण्याची मीमांसा करणारा आहे... माझ्या 'अस्वस्थ जगण्याच्या डायरी'तून.

 

भारतात डचमन्स पाईप कॅक्टस या निवडुंग वनस्पतीला अज्ञानवश 'ब्रह्मकमळ' असे संबोधले जाते. मुळात या दोन्ही वनस्पती भिन्न भिन्न असून यांची कुळे पण वेगवेगळी आहेत.

सूर्यफुलाच्या कुळातील हे फूल असून जुलै-ऑगस्टमध्ये या ब्रह्मकमळाचा बहर असतो. परंतु 'फुलांच्या दरीत' (व्हॅली ऑफ फ्लाॅवर्समध्ये) आणि उत्तराखंडातील हेमकुंड साहेब येथे हे ब्रह्मकमळ जूनच्या शेवटच्या आठवड्यात हजेरी लावते. या फुलाचे वरचे टोक जांभळ्या रंगाचे असून पाकळ्या हिरव्या-पिवळ्या कागदी प्रदल मंडलात गुंडाळल्यासारख्या दिसतात. हिमवृष्टीतही मुख्य फुलाच्या आतील तीनचार छोट्या फुलांचे संरक्षण व्हावे यासाठी ही रचना आहे. हे ब्रह्मकमळ साधारणपणे एकटे-दुकटे नसते, ते तीन चार फुलांच्या गटांमध्येच आढळते. हे फूल हिमालयातील उत्तराखंड राज्याचे राज्यपुष्प आहे. बद्रीकेदारच्या आणि केदारनाथाच्या मंदिरात देवाला ब्रह्मकमळ वाहायची परंपरा आहे. त्यामुळेच याला देवपुष्प म्हणतात. सध्या दुर्मिळ होत चाललेले हे फूल वाचवण्यासाठी या ब्रह्मकमळाच्या रोपाला संरक्षित रोपाचा दर्जा देण्यात आला आहे.

ब्रह्मकमळ हे एक अत्यंत सुंदर आणि दुर्लभ फूल आहे, ज्याबद्दल अनेक मनोरंजक गोष्टी आहेत:

१. दुर्लभ फुलांचे प्रतीक: ब्रह्मकमळ फुलणे एक अत्यंत दुर्मिळ घटना असते. हे फूल वर्षातून फक्त एकदाच फुलते आणि रात्रीच्या वेळीच फुलते. सूर्योदयापूर्वी हे फुल मावळते, ज्यामुळे अनेकांना ते पाहणे शक्य होत नाही.

२. सांस्कृतिक महत्त्व: ब्रह्मकमळाचे नाव 'ब्रह्मदेव' या हिंदू देवतेच्या नावावरून आले आहे. हे फूल अध्यात्मिक आणि धार्मिक दृष्टिकोनातून खूप महत्त्वाचे मानले जाते. असे मानले जाते की हे फूल देवांना प्रिय आहे आणि शुभ संकेत मानला जातो.

३. औषधी गुणधर्म: या फुलाचे विविध भाग औषधी गुणधर्मांसाठी वापरले जातात. विशेषतः हिमालयातील ब्रह्मकमळ वनस्पतीला आरोग्यवर्धक मानले जाते. ती औषधे तयार करण्यासाठी वापरली जाते, जी वेदनाशामक आणि शरीरशक्तिवर्धक म्हणून ओळखली जाते.

४. हिमालयातील वनस्पती: ब्रह्मकमळ मुख्यतः हिमालयातील ३,००० ते ५,००० मीटर उंचीवर सापडते. तिथल्या थंड आणि विशिष्ट वातावरणातच ही वनस्पती तग धरते.

५. फुलण्याची प्रक्रिया: ब्रह्मकमळाची एक खास गोष्ट म्हणजे त्याचे फुलणे अत्यंत संथपणे घडते. रात्रीच्या वेळी, हे फूल हळूहळू उमलत जाते, ज्यामुळे लोक त्याचा फुलण्याचा सोहळा पाहण्यासाठी धीर धरतात.

६. सौंदर्य आणि सुगंध: हे फूल केवळ सुंदरच नसते, तर त्याला एक सुखद सुगंध असतो, जो वातावरणात प्रसन्नता आणतो. त्याचे पांढरे व शुभ्र फूल अत्यंत आकर्षक दिसते.

 ब्रह्मकमळाचे अनोखेपण आणि त्याचे महत्त्व अधोरेखित करते.

आद्यकवी महर्षी वाल्मिकी जयंती उत्सव

दिनांक: 17 ऑक्टोबर 2024

जिल्हा परिषद उच्च प्राथमिक शाळा शेरी येथे आद्यकवी महर्षी वाल्मिकी यांची जयंती उत्साहात साजरी करण्यात आली. कार्यक्रमाचे अध्यक्षस्थान शाळेचे मुख्याध्यापक श्री. प्रेमलाल दिगंबर पाटील यांनी भूषविले. कार्यक्रमाचे सूत्रसंचालन शाळेतील शिक्षक श्री. विश्वास पाटील यांनी समर्थपणे केले.

उज्वल भारतीय परंपरेतील आद्यकवी वाल्मिकी यांच्या योगदानाचा गौरव करण्यासाठी शाळेतील शिक्षक श्री. शैलेश शिरसाठ, वंदना पाटील, आणि दिव्या कुमावत यांनी विद्यार्थ्यांना वाल्मिकीजींच्या जीवनपटाची माहिती दिली. आद्यकवी महर्षी वाल्मिकी यांच्या महान कार्याचा सन्मान करताना भारतीय परंपरेतील दाखल्यांचा संदर्भ देऊन विद्यार्थ्यांना अवगत करून दिले.

जिल्हा परिषद उच्च प्राथमिक शाळा, शेरी येथे जागतिक अन्न दिवस साजरा 

 जिल्हा परिषद उच्च प्राथमिक शाळा, शेरी येथे 16 ऑक्टोबर 2024 रोजी जागतिक अन्न दिवस उत्साहात साजरा करण्यात आला. या कार्यक्रमाचे अध्यक्षस्थान मुख्याध्यापक श्री. प्रेमलाल दिगंबर पाटील यांनी भूषविले.

 कार्यक्रमाचे सुत्रसंचालन प्रशिक्षणार्थी शिक्षिका कु. दिव्या कुमावत यांनी केले. कार्यक्रमाची सुरुवात अन्न सुरक्षा आणि पोषणाविषयी माहिती देऊन करण्यात आली. यावेळी शिक्षक श्री. शैलेश शिरसाठ यांनी विद्यार्थ्यांना अन्नाचे महत्व तसेच अन्नाची नासाडी टाळण्याचे महत्व पटवून दिले. अन्ना खाण्याची योग्य पद्धत आणि पोषणतत्वांबाबत श्रीमती वंदना पाटील यांनी मार्गदर्शन केले.

विद्यार्थ्यांनी अन्नाचे महत्व आणि पोषण यावर भाषणे केली.

 मुख्याध्यापक श्री. प्रेमलाल पाटील यांनी आपल्या अध्यक्षीय भाषणात अन्न हे जीवनाचे आधारस्तंभ असल्याचे सांगितले. त्यांनी मुलांना नियमित आणि संतुलित आहाराचे महत्व पटवून दिले व अन्नाची किंमत समजून घेण्याचे आवाहन केले. 

 शेवटी, विद्यार्थ्यांनी प्रत्यक्ष अनुभवातून अन्नाची नासाडी कशी टाळावी यावर शपथ घेतली. जागतिक अन्न दिवसाच्या निमित्ताने शाळेत अन्न विषयक विविध उपक्रम राबवण्यात आले, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये अन्नाबद्दल आदर निर्माण झाला. कार्यक्रम यशस्वी करण्यासाठी सर्व शिक्षक, शिक्षिका आणि विद्यार्थ्यांनी सहकार्य केले.